🌺अनुभव १७३ तीर्थ शेगांव क्षेत्र शेगांव

"श्री "

गजानन महाराज की जय!(🌺अनुभव १७३)

तीर्थ शेगांव क्षेत्र शेगांव

जय गजानन! मी श्रावण पांडे, माझं मूळ गाव शेगांव! स्वाभाविक आहे,माझं बालपण शेगांवलाच गेलं. माझं शालेय शिक्षण शेगांवात पार पडलं. आता कामधंद्याच्या निमित्ताने मुंबईला आहे, पण शेगांवशी नाळ जुळलेली आहे. अर्थात ही गजानन महाराजांचीच लीला आहे की त्यांनी लहानपणापासूनच सांभाळून घेतलं. सहसा कुणालाही कळलं की आमचं मूळ गाव 'शेगांव ' की लगेच त्यांच्या तोंडून उदगार निघतात 'अरे व्वा!' ही पण श्री गजानन महाराजांचीच किमया!

श्रीं च्या भेटीची ओढ लागून भाविक शेगांवकडे आकर्षित होतात तेव्हा भाविकांना मंदिरात होणाऱ्या नित्य नैमित्तिक सोहळ्याचीही तेव्हढीच ओढ असते. त्यांना मंदिरातील भक्तीमय वातावरण मनापासून भावतं, तेथील सोहळ्यात सहभागी व्हायला आवडतं. म्हणूनच कधी अशी संधी मिळालीच तर शेगांव दर्शनाहून परतल्यावर भाविक कौतुकाने सांगतात ' या वेळेस आमच्या भाग्याने पालखीचंही दर्शन झालं!'

शेगांव मंदिरात नित्य दर्शन, तिथे प्रसंगानुरूप होणारे कार्यक्रम आणि काही विशिष्ट दिवसाला निघणारी श्रीं ची पालखी या सर्वच प्रसंगी अगदी लहानपणापासूनच आम्हाला महाराजांनी सहभागी करून घेतलं , हा खरोखरच आमच्या नशीबाचा भाग! आज गुरूबंधू, भगिनींसोबत हे हितगूज करीत असताना गजानन महाराजांनी सातत्याने पन्नास वर्ष आम्हा कुटुंबियांकडून शेगांव पालखीत अल्पशी सेवा कशी रुजू करून घेतली हे विषद करण्याच्या प्रयत्नाचा भाग म्हणून, शेगांव मंदिरातून निघणारी नगर परिक्रमा, मंदिर परिक्रमा, या संदर्भात काही माहिती देणं मला आवश्यक वाटतं.

नगर परिक्रमा .. नगर परिक्रमा म्हणजे, नगराच्या काही भागातून 'श्रीं ' ची पालखी फिरणार. मंदिर व्यवस्थापनाने यात शिस्त आणि आवश्यकते नुसार, वेळोवेळी योग्य ते बदल केलेत. माननीय पुरूषोत्तम भाऊंनी पालखीचा मार्ग तेव्हा थोडा विस्तारीत केला. काही वर्षे पालखी उत्तर गेट ने निघून, नागझरी रोडने, जुन्या महादेव मंदिरा जवळून, दोन नंबर शाळेच्या मागून, मारुती मंदिर, शीतला माता मंदिर, आत्माराम पाटील लायब्ररी,गढी कडून, मेन बाजारातून, एस टी स्टॅन्ड मागून, गांधी चौकातून, मेन गेट मधून आत. असे मार्गक्रमण करीत असे. परिक्रमेचा मार्ग ठरला असतो तसे दिवसही ठरले आहेत. पूर्वी आषाढी, कार्तिकी, ऋषीपंचमी, प्रकटदिन,रामनवमी हे दिवस निश्चित होते. मात्र २०२२ पासून ऋषीपंचमी, प्रकटदिन व रामनवमी याच दिवशी नगर परिक्रमा असते. सध्या परिक्रमेचा मार्गही थोडा मर्यादित होऊन, लायब्ररी पासून पश्चिम गेट ने आत, असा मार्ग ठरला आहे. नागझरी रोड वर, जुन्या महादेव मंदिरा कडे आमचं घर आहे, त्यामुळे पूर्वी पासून आमच्या घरासमोरून नगर परिक्रमेचा मार्ग राहिला आहे.

शेगांवचं आमचं घर म्हणजे आमचं वडिलोपार्जित घर. आमच्या पणजोबांनी ते बांधलं. आमचे पणजोबा 'बाबुला '(बुवा) पांडे .हे कुकाजी पाटलांच्या वाड्यावर दिवाणजी होते. त्या काळात, दगड मातीच्या दोन फूट जाडीच्या भिंती, संपूर्ण सागवानी साहित्य, यातून घराचं बांधकाम झालं. तेव्हा त्या काळात बरेचदा अचानक 'श्री ' त्या ठिकाणी येत. कुणाशी बोलत नसत अन् अचानक निघून जात. त्यांचं कमी आणि अस्पष्ट बोलणं कुणाला समजत नसे. त्यांच्या येण्याच्या आणि जाण्याच्या वाटेकडे तेथील लोक अवलिया आला आणि अवलिया गेला या भावनेतून पहात असत. ते घर अगदी अलीकडील काळापर्यंत म्हणजे २००८ पर्यंत बहुतांश त्याच रुपात होतं. त्या वास्तूला अवलियाचा आधार अन् घराण्याला गजानन महाराजांचा आशिर्वाद. म्हणून म्हणता येईल, कालांतराने माझे वडील हरिभाऊ पांडे यांना शेगांव मंदिरात प्रमुख पखवाज वादक म्हणून सेवा देण्याची संधी उपलब्ध झाली. ते दररोज रात्री मंदिरात दर्शनाला जात. भजन अथवा किर्तन झालं की दर्शन घेऊन मग घरी येत. १९७० सालची गोष्ट, रात्री उशिरा दर्शन घेऊन येताना 'श्रीं ' च्या देह विसर्जन स्थळाजवळ वडिलांना दहा रुपये दिसलेत, वडिलांनी ते घेतले तेव्हा त्यांना स्पष्ट प्रेरणा मिळाली ' याचा सदुपयोग करून घे ' तेव्हा आषाढी एकादशी जवळच आली होती. वडिलांना आतून तीव्र प्रेरणा झाली, अनायास आषाढी नगर परिक्रमा घरासमोरून जाते तेव्हा सर्वांनाच चहा पाजावा. भजन मंडळीत असल्यामुळे बाबांचा संस्थानचे व्यवस्थापक श्री पुरूषोत्तम भाऊ पाटील यांच्याशी संपर्क होताच. बाबांनी हे सर्व त्यांच्या कानावर घातलं. पुरूषोत्तम भाऊ लगेच म्हणाले. ' पाज नं गड्या, चांगली गोष्ट आहे. काही हरकत नाही. ' लगेच आषाढीला शंभर च्या घरात असणाऱ्या सर्व भक्तांना गुळाचा चहा देण्यात आला आणि परिक्रमेचा आनंद द्विगुणीत झाला. मग बाबांच्या मनात आलं, आषाढीला पैसे तर 'श्रीं' नी दिलेत .आपण काय केलं? या विचारातून पुढे कार्तिकीलाही चहा देण्याचं ठरलं आणि १९७० पासून आषाढी- कार्तिकी ला परिक्रमेतील भक्तांना चहा देण्याची परंपरा सुरू झाली. हे व्रत महाराजांनी सातत्याने पन्नास वर्ष पूर्ण करून घेतलं. अवलियाच्या नजरेतून घराच्या बांधकामावर नजर फिरविल्यानंतर पालखीच्या माध्यमातून घरावर कृपादृष्टी ठेवली ही गोष्ट माझ्या मनात नेहमी करीता घर करून राहील. माझ्या या भावनेला आधार देणारी एक घटना मागे घडली.

गुरुवार २४ जुलै १९९९ सकाळी १०.३० चा सुमार. घरी आषाढी एकादशीची तयारी चालू होती. अवचित एक माणूस घरात आला. काहीही न विचारता खुर्चीवर बसला. केस विस्कटलेले, दाढी वाढलेली, मळके कपडे, तोंडातून लाळ, ओंगळ व्यक्तीमत्व. मी खांबाजवळ उभा होतो. माझ्याकडे पाहून मला विचारलं, काय रे पोरा काय करतोस? माझ्या बाबांनी म्हटलं, हा माझा मुलगा आहे. 'रियाध ' ला होता आता परत आला. कार्पेट डिझाइनर आहे. त्यांनी पुन्हा विचारलं, किती पैसे आणलेत तिकडून? मी म्हणालो, तीन लाख! त्यावर म्हणाले, मग मला किती देशील? मी म्हणालो, सगळेच! 'हे सगळे पैसे तुमचेच आहेत.' मग म्हणाले ' काय पालखीला चहा पाणी आहे वाटते? मी बोललो ' हो ' या दुपारी पालखी मागे चहा प्यायला' त्यावर म्हणाले, ' चांगली गोष्ट आहे, पालखीले चहा पाणी करत जा, तुले काही कमी पडणार नाही ' असं म्हणालेत आणि मागच्या दारातून निघून गेलेत. मला त्यांचा चेहरा गजानन महाराजांसारखा भासला. मी मनोमन नमस्कार करून मागोमाग बाहेर पडलो पण तेवढ्यात ते दिसेनासे झालेत.

पुढे काही महिन्यातच आईचा देहांत झाला त्या नंतरच्या सर्व एकादश्या बाबांच्या मार्गदर्शनाखाली 'श्रीं ' नी माझ्याकडून करवून घेतल्यात.

१९७० ते २०१९ या पन्नास वर्षांत हा कार्यक्रम अव्याहत चालला. पुढे लाॅकडाऊन च्या विपरीत काळात मंदिर आणि सर्व उत्सव बंद झालेत. पुढे परिस्थिती सुधारून एक एक कार्यक्रम सुरू झाला परंतू मंदिर प्रशासनाने 'आषाढी ' आणि ' कार्तिकी ' ची नगर परिक्रमा बंद करण्याचा निर्णय घेऊन त्या ऐवजी मंदिर परिक्रमा होईल असं ठरलं.

तब्बल पन्नास वर्ष सेवा झाली. परिवर्तन हेच जीवन हे समजून घेणं महत्वाचं होतं. महाराजांच्या कृपेने आनंदाची बाब अशी झाली की यापूढे आषाढी साठी पंढरपूरला जाणाऱ्या पालखीचा मार्ग तुमच्या घरासमोरून असेल. जाता जाता धावता ब्रेक करून वारकऱ्यांना तुम्ही चहा देऊ शकाल असा निरोप आयोजकांकडून आला.

शेवटी महाराजांच्या इच्छेनेच सर्व होत असतं. आज पर्यंत असं झालं आता यापुढे तसं होईल. पंढरपूरला जाणाऱ्या वारकऱ्यांना या चहातून थोडी उर्जा मिळू शकली तर अधिक काय हवं? शेवटी समाधानच तर महत्वाचं आहे. ते मिळवण्याचा प्रयत्न करू आणि समाधान मिळविण्याचं आपलं साधन एकच.. श्री गजानन!जय गजानन!श्री गजानन!जय गजानन!

🌺अनुभव-- श्रावण पांडे, शेगांव (मुंबई)

शब्दांकन -- जयंत वेलणकर 9422108069

🌸आपल्या जवळ गजानन महाराजांविषयी काही अनुभव असल्यास स्वागत आहे.

🌹अवश्य वाचा श्रीगजानन अनुभव पुस्तक

भाग एक, यात बावन्न अनुभव आहेत. सहयोग राशी फक्त रुपये पन्नास. भाग दोन यात एकूण बावन्न अनुभव आहेत (५३ ते १०४ ) फक्त रुपये पन्नास.भाग तीन बावन्न अनुभव (१५७पर्यंत)फक्त रुपये पन्नास

श्रीगजानन अनुभव पुस्तक एमेझाॅन वर उपलब्ध आहे